Als scheidende ouders er zelf niet uitkomen, legt de rechter steeds vaker het co-ouderschap op. Maar het kind is niet gebaat bij ouders die doorgaan met ruziemaken.

'Het opleggen van een co-ouderschap is niet in het belang van kinderen als er sprake is van een vechtscheiding.' Dit stelt de Amsterdamse echtscheidingsadvocate Mirjam Schoots van de Boorder Schoots Familierechtadvocaten. 'Co-ouderschap vereist veel onderling overleg en werkt dus alleen als ouders goed met elkaar kunnen omgaan en samenwerken. Als exen elkaar niet kunnen uitstaan, leidt de verplichting om met een ouderschapsplan te komen alleen maar tot extra problemen.'

Het aantal ouders dat na echtscheiding kiest voor co-ouderschap is sterk toegenomen. Inmiddels woont 27 procent van de kinderen van gescheiden ouders de helft van de tijd bij de moeder en de andere helft bij de vader. In 2000 werd nog maar 5 procent van de ouders 'co-ouder'. Dit blijkt uit cijfers die de Utrechtse onderzoeker Ed Spruyt vrijdag naar buiten heeft gebracht, vooruitlopend op een publicatie over de gevolgen van scheiding op kinderen.

Is het niet juist een positieve ontwikkeling dat steeds meer vaders de zorg voor kinderen willen delen?
'Het is natuurlijk goed dat vaders voor kun kinderen willen blijven zorgen. Eens in de twee weken een weekeind met de kinderen, zoals vroeger gebruikelijk was, was natuurlijk verre van ideaal. Bovendien werden vaders in veel gevallen helemaal buitenspel gezet met soms schadelijke gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen. Maar ik vrees dat we met een opgelegd co-ouderschap in het andere uiterste schieten.'

Waarom werkt co-ouderschap dan niet altijd?
'Van alle scheidingen loopt ongeveer 10 tot 30 procent uit op een echte vechtscheiding. Dan werkt niets meer, ook geen mediation. De ouders liggen overhoop met elkaar over alles; de contactregeling, het huis, de verdeling van de spullen en de financiën. In een vechtrelatie wil men de ander tevergeefs overtuigen van het eigen gelijk. Vaak wordt het paar in de echtscheidingsprocedure door de rechter teruggestuurd om er met een mediator uit te komen. Als de rechter dan uiteindelijk toch de knoop moet doorhakken, is dat steeds vaker ten gunste van co-ouderschap.

'En dat is bij deze vechtscheidingen nu juist de verkeerde beslissing. Die ouders blijven dan na de scheiding doorgaan met ruziemaken. Er is bijvoorbeeld geen overleg bij de overdracht van de ene aan de andere ouder, terwijl er in een week heel veel in het leven van een kind kan gebeuren waarop de andere ouder zou moeten inspelen. Kinderen raken in deze strijd beschadigd. Ze worden verdrietig, boos en angstig. Ouders geven elkaar daar dan vervolgens vaak weer de schuld van, in plaats van dat ze zich om het welzijn van het kind bekommeren.'

Hebben ouders dan geen oog voor hun eigen kinderen?
'Na de scheiding is het gewoon dat ouders even een periode niet zichzelf zijn. Maar in een vechtscheiding blijven ze uit hun doen; ze kunnen zich niet over de teleurstelling over het mislukte gezin en vooral de teleurstelling in de ander heen zetten en verliezen zichzelf in woede op de ander. Ze gunnen elkaar het licht niet in de ogen en verkeren in de veronderstelling dat ze de kinderen tegen de andere ouder moeten beschermen.

'Ze investeren vaak enorm in deze strijd: geld, tijd, relaties, noem maar op. Naarmate ze meer investeren worden ze volhardender. Dat kan toch niet allemaal voor niets zijn geweest? Ik heb het in mijn eigen praktijk vaak meegemaakt en een ouder geadviseerd dat er nu toch echt een hulpverlener voor de kinderen moet komen. Als dan de ene ouder eindelijk inziet dat het niet goed gaat met hun kind, zie je dat de andere dat dan weer weigert te onderkennen. Vaak uit angst dat zoiets gevolgen heeft voor de contactregeling of omdat ze denken: 'waarom moet mijn kind in therapie? Als mijn ex nu eens normaal doet, is er niets aan de hand.'

Wat zou de rechter dan moeten doen?
'De rechter zou al eerder moeten ingrijpen en bijvoorbeeld een bijzonder curator voor het kind moeten aanstellen. Die zijn er speciaal om de belangen van de kinderen te behartigen, maar ze worden eigenlijk zelden ingeschakeld. Toch is dat juist nodig als de ouders zelf niet meer in staat zijn om in het belang van hun kinderen te denken.

'De Kinderombudsman pleitte vorig jaar ook al voor ruimere inzet van de bijzonder curator. Kinderen hebben zelf hele goede ideeën over hoe het beter kan, maar er wordt zelden echt naar ze geluisterd. Of pas als het al te laat is en ze bij de jeugdhulpverlening terecht zijn gekomen. Kinderen zijn vaak dan al behoorlijk beschadigd.

'Om verdere escalatie te voorkomen moet de rechter eigenlijk eerder ingrijpen en kiezen voor de belangen van het kind in plaats van de belangen van de ouders. Als ouders er al bij de voorlopige voorziening bij de rechter over de contactregeling samen niet uitkomen en dit een jaar later nog niet is veranderd, zou de rechter beter een rustpauze kunnen inlassen dan de ouders te laten doormodderen.

'De druk om met een ouderschapsplan (verplicht sinds 2009, red.) te komen, werkt bij dit soort echtscheidingen alleen maar escalerend. De rechter kan dan beter de kinderen tijdelijk aan een ouder toe te wijzen met vastlegging van een duidelijke contactregeling met de andere ouder. Dat is belangrijker dan koste wat het kost het contact met de andere ouder in de vorm van co-ouderschap in stand te houden.'

70.000 kinderen
Jaarlijks zijn ongeveer 70 duizend kinderen betrokken bij een echtscheiding. Naar schatting 30 procent van de scheidingen mondt uit in een vechtscheiding. De Inspectie Jeugdzorg waarschuwde in een evaluatierapport naar aanleiding van het gezinsdrama in Zeist, waarbij een vader zichzelf en zijn twee zoons beroofde van het leven, dat co-ouderschap niet werkt als ouders met elkaar overhoop liggen. Volgens de inspectie wordt te weinig getoetst of co-ouderschap in het belang is van de kinderen.